De Oorlog Proeven
Als geur en smaak herinneringen oproepen, werkt het dan ook andersom? Snap je de hongerwinter beter als je er nu nog iets van zou kunnen proeven? Hoe smaakte tarwekaas? En koekjes van suikerbietenpulp?
Wessel Holleman:
In onze familie zijn we al vier generaties professioneel met voedsel bezig. Albert Kikkert deed zijn bakkerij over aan zijn zoon Hendrik Kikkert, onze moeder Ria Holleman-Kikkert schreef kookboeken en zelf ben ik chefkok. Sinds 2016 woon en kook ik op Texel, in Pastorie De Waal. En hoewel opa Dirk geen professional was hoort hij toch in het rijtje: ik heb heel sterke herinneringen aan de oliebollen die hij bakte met oudjaar, naar Alberts recept. Een traditie die via Ria, die het recept vastlegde in een van haar kookboeken, door mij voorgezet wordt.
Voedsel, de verwerking ervan en het doorgeven van recepten zijn een constante in onze familie. De brieven zijn voor mij daarom extra bijzonder omdat het voortdurend over eten gaat. Je leest hoe Ria zich culinair ontwikkelt terwijl er een groot tekort aan eten is. Tante Tine is hierin haar grote voorbeeld. Ze publiceerde kookboekjes en recepten en de kans dat ze uit 'Goede Voeding in Slechte Tijden' kookte is erg groot. De levensmiddelen zijn basaal, veel was er niet, of werd bewaard voor speciale gelegenheden, zoals de fles port voor haar verjaardag.
Waar mogelijk heb ik de brieven culinair geïnterpreteerd. Door ingrediënten te inventariseren en recepten na te koken kwamen de laatste oorlogsweken op een andere manier dichtbij. Waar Ria de recepten zelf niet geeft, baseer ik me op kranten, folders en kookboekjes uit de late oorlogsjaren, die aangeven hoe je van het weinige dat er was nog iets appetijtelijks kan maken.
levensmiddelen & recepten
Aardappeltransporten
Aardappelen waren bijna niet meer te krijgen in het westen van Nederland. Op Texel waren echter nog voldoende aardappele ...
Aardappelsoep
Aardappelsoep is een stevige soep. Hij kan dus verdund worden, hetgeen waarschijnlijk naarmate de hongerwinter vorderde ...
Oorlogscake
Dit recept komt uit het oorlogs-kookboekje uit 1918. De eerste keer dat ik hem maakte was het eigenlijk vooral een zoete ...
Speksaus
Het uitbakken van vet heeft als voordeel dat je hele gerecht naar vlees smaakt zonder dat er maar iets aan vlees inzit ( ...
Kruidkoek om te zoenen
Ria maakte voor haar verjaardag 'Kruidkoek om te zoenen'. Ook maakte ze nog 60 knijpertjes en 25 wafels. Ze gebruikte hi ...
Havermoutlapjes
Dit recept stond onder dat van 'nagemaakte schnitzels'. Ik had hem eerst niet gezien maar de naam 'havermoutlapjes' deed ...
Umami, Maggi en andere smaakmakers
Tegenwoordig hoor je veel over de ‘vijfde’ smaak: Umami of te wel hartig. Het lijkt iets nieuws, maar is al lang in ...
Amandelpers van bonen
Dit recept kwam ik in handschrift tegen in het boekje van Tante Tine 'Goede Voeding in Slechte Tijden'. Het was leesbaar ...
Kruidkoek (goedkoop)
Het recept uit het kookboekje van Tante Tine voor goedkope kruidkoek is erg simpel: mix en bak. Er zitten een paar luxe ...
Stroopvet
Slechts twee ingrediënten. Ik heb stroop gekocht, maar je kunt natuurlijk ook stroop van ingekookt vocht van de suikerb ...
Suikerbietenpulpkoekjes
Achter De Waal stond deze winter een veld vol suikerbieten. Het was nat en de helft rotte weg of was aangevreten door de ...
Aardappelen
Koken we aardappelen in de schil of schillen we ze? Kook ze vooral met weinig water dat bespaart brandstof. Je kunt geko ...
Suikerbieten
Achter De Waal stond deze winter een veld vol suikerbieten. Het was nat en de helft rotte weg of was aangevreten door de ...
nagemaakte schnitzel
Nagemaakte schnitzel. Het ziet er uit als een schnitzel maar is het niet. Veel recepten met aardappel mengsel leunen op ...
Groenten zonder bon
In april 1945 verscheen in het dagblad 'De Tijd' een artikeltje over 'gratis' groenten die niet op de bon waren: paardeb ...
Bruine botersaus
Deze saus bestaat voor het grootse deel uit water, gemengd met wat gebruinde bloem, zout en een klontje gebruinde boter ...
Schijngehakt
Schijngehakt. De naam geeft al aan dat dit als een vervanger van het echte vlees bedoeld is. Het heeft niet de structuur ...
Koolsoep
Koolsoep is precies wat je denkt dat het is, licht gebonden, toch waterig, koolsmaak; totdat je de kokskruiden toevoegt. ...
Wees zuinig met brandstof!
Een interessante tekst uit het boekje 'Onze voeding in Distributietijd' van Lotgering Hillebrand boordevol tips om extre ...
Distributie van voedsel
Al in 1939 waren er diverse schaarse goederen en levensmiddelen op de bon om dat wat er was eerlijk te verdelen. Ria's e ...
Brood uit de broodpan
Uit de erfenis van Nel Kikkert kwam de oude broodpan die Dirk tijdens de oorlog gebruikte om brood in te bakken. Het s ...
Kaantjes jus
Kaantjesjus Vlees en vet waren zeldzaam in de oorlog. Op het eiland Texel was echter geen voedselgebrek. Het vette s ...
Melk
Wessel: 'Toen ik in de puberteit was dronk ik 3 liter melk per dag. Ria was het op een gegeven moment zat om elke dag me ...
Tarwepindakaas
Toen ik het woord tarwepindakaas in de brieven las fronste ik de wenkbrauwen even. Noten, olie e.d. waren er niet meer, ...
Brood
Gedurende een groot deel van de Tweede Wereldoorlog werd de samenstelling van het brood door de overheid voorgeschreven, ...
Eieren
Eieren zijn moeilijk te krijgen en al vanaf 2 november 1940 zijn ze op rantsoen. Veel kippen worden geslachte om op te e ...
Zuurkool
Kool was een van de weinige groenten die nog verkrijgbaar waren. Rode kool met suikerbiet was een beproefd recept. Witte ...
Boter
Boter was zeer beperkt verkrijgbaar. Andere vetten als margarine en olieen uit zaden en noten waren van de markt verdwen ...
Receptenfolders
In de oorlog werden veel boekjes, folders en krantenberichten gewijd aan recepten voor de weinige ingredienten die nog t ...
Spek
Spek uitbakken en het vet gebruiken, had je toch een beetje de smaak van vlees in de maaltijd. In de kookboekjes kom je ...
Knipsels
Ria was erg geinteresseerd in koken. Ze knipte veel recepten uit de kranten. Dat bleef ze na de oorlog doen in aanloop ...
Zweeds wittebrood
Het Zweedse wittebrood viel niet uit de lucht. Het werd gebakken van Zweeds meel dat met toestemming van de Duitsers van ...
Kookboekjes
Om de bevolking aan voedzame maaltijden te helpen verschenen er diverse kookboekjes. Ria had er zelf een paar in de kast ...
Bonen
Als ik over voeding in oorlogstijd lees is er een groot contrast tussen steden en het platteland. Door de grote concentr ...
Erwten
Als ik over voeding in oorlogstijd lees is er een groot contrast tussen steden en het platteland. Door de grote concentr ...
Wortelen
Hoe kook je wortelen? Schil je ze of schrap je ze? Veel of weinig water? De recepten zijn doordrenkt van zuinigheid: met ...
Kool
Kool werd in de soep gebruikt, gestoofd maar vooral ingemaakt als zuurkool. Inmaken was een goede manier om voor een lan ...
Konijn
Stropen was een manier om vlees te komen, hoewel niet zonder gevaar of gevolgen. Er stonden hoge boetes op. De soldaten ...
Tulpenbollen
Bij gebrek aan voedsel werden ook tulpenbollen en suikerbieten gegeten. Uien en tulpenbollen lijken op elkaar. Alleen ku ...
Diner bij thuiskomst Nel
Op 27 mei wordt er op de Wagnerkade 71 een feestelijk diner gehouden ter gelegenheid van de thuiskomst van Nel. Op het m ...